top of page

הי, שם

שתפו:

أين سنكون حين تصل الأزمة؟

איפה נהיה כשהמשבר יגיע?מעין גלילי
00:00 / 01:04

Refael Ben Ari

الكلمة الأبرز في الوثيقة التأسيسية لـ "نقف معًا" منذ عام 2015 هي "الأزمة". تم تخصيص معظم الوثيقة لوصف مظاهر الأزمة العميقة في المجتمع الإسرائيلي - الفقر والاحتلال - وفشل السياسة في الاستجابة لها. الثلث الأخير من الوثيقة التأسيسية ك يشير إلى مسار عمل ويقدم حلاً للأزمة - بناء حراك شعبي وراديكالي وجماهيري. لكن الأزمة هي حدث يستدعي اتخاذ إجراءات متطرفة وفورية، وقد تفاقمت الأزمة في المجتمع الإسرائيلي منذ عام 2015. هذه الحقيقة تطرح مشكلة: الرد المتطرف المطلوب في مواجهة الأزمة المتزايدة في المجتمع الإسرائيلي يمكن أن ينشأ فقط من حراك جماهيري وشعبي، حراك يتطلب بنائه الوقت والصبر. لذلك فإن السؤال الذي يجب طرحه هو: كيف يمكن بناء مثل هذا الحراك الذي سيكون قويًا بما يكفي للاستجابة بفعالية للأزمة التي تواجهنا؟


هذا السؤال الذي يشير إلى الطريقة التي يمكن بها بناء حراك يستجيب بشكل صحيح لواقع الأزمة التي نشأ منها، هو سؤال قديم. بالنظر إلى تاريخ الحركات الاجتماعية بشكل عام والحركات الاشتراكية على وجه الخصوص، من الممكن تحديد توتر استراتيجي معين بين البناء البطيء للسلطة الاجتماعية داخل حالة معينة، والاستعداد لحالة أزمة يكون فيها من الممكن كسب الكثير من القوة بسرعة. يتطلب الحراك الاجتماعي، والحراك الاشتراكية بالتأكيد، بناء مؤسسات ديمقراطية فاعلة، يمكن من خلالها التعبير عن مصالح الجمهور. يستغرق هذا البناء وقتًا، وأحيانًا يتطلب قبولًا مؤقتًا للحال في بعض الأمور التي نناضل ضدها، على سبيل المثال، يحتاج تنظيم عمالي إلى قبول قواعد لعبة الرأسمالية من أجل تحقيق إنجازات تسمح له بالحفاظ على سلطته وتبريرها والثقة التي يضعها العمال فيها. ومع ذلك، يمكن أن يؤدي هذا القبول المؤقت إلى الاستيعاب الكامل لهذه الحركات داخل النظام الذي ينضالون ضده. وهكذا، على سبيل المثال، تحولت الأحزاب الديمقراطية الاجتماعية في البلدان الأوروبية من قوة تطمح إلى تغيير جذري للنظام الرأسمالي إلى حصن موالٍ داخله. ومع ذلك، فقد تمكنوا من بناء مؤسسات ديمقراطية عاملة، وأن يكونوا أحيانًا أداة فعالة لممارسة سلطة الجمهور.


من الخطأ القول إن الجماعات التي حاولت الاستفادة من الأزمات السياسية والاجتماعية من أجل الحصول على سلطة كبيرة في وقت قصير، لم تحاول عبر التاريخ بناء السلطة والمؤسسات والهياكل الديمقراطية. لكن على عكس الحراكات التي تسعى إلى إحداث تغييرات تدريجية وطويلة الأمد، كانوا يأملون أن يتحول بناء السلطة في النهاية إلى لحظة ثورية دراماتيكية من شأنها أن تؤدي إلى واقع سياسي جديد للخروج من الأزمة. ليس صدفة أن الثورة البلشفية في روسيا هي مثال على هذا النوع من بناء القوة - فقد شارك البلاشفة بالفعل في تنظيم العمال وبناء السلطة في السنوات التي سبقت الثورة، لكنهم كانوا أقل نجاحًا في هذا من المجموعات الأخرى، مثل الثوريون الاشتراكيون. ومع ذلك، فإن الأزمة العميقة التي سقطت فيها روسيا في أعقاب الحرب العالمية وركود النظام القيصري جعلت مواقف البلاشفة المتصلبة شائعة ومنطقية للجماهير، وسرعان ما اكتسبوا الكثير من القوة التي سمحت لهم بالسيطرة على البلاد. على الرغم من نجاح البلاشفة، يجب أن نتذكر أنه حتى الاتجاه نحو استراتيجية "استغلال الأزمة" له مخاطر عميقة - الحراكات التي تعتمد عليها يمكن أن تتحول إلى حراكات للناشطين الأيديولوجيين بحت، لا علاقة لها بالمصالح الحقيقية للناس، وفي الحالات القصوى تصبح منفصلة أو متناقضة. عندما تكتسب الحراكات القوة بهذه الطريقة، غالبًا ما تكون القوة أكثر هشاشة لأن هذه الحراكات تفتقر إلى الأساس البشري الضروري للنشاط المستمر واتخاذ القرارات. هذا التحليل متصل ليس فقط بالثورات ولكن أيضًا بأي شكل من أشكال التراكم السريع للقوة الذي يأتي كنتيجة لأزمة - صعود قوة "سيريزا" في اليونان في أعقاب الأزمة الاقتصادية في عام 2015 هو أيضًا حالة مناسبة هنا إلى حد كبير.


يُصوَّر التوتر الاستراتيجي الموصوف أحيانًا في الخطاب العام على أنه توتر بين "النقاء" و "التطبيق العملي"، أو بين "العمود الفقري" و "العمليات الغادرة". من خلال اختيار الكلمات، من الممكن التعرف على موقف عاطفي معين فيما يتعلق بكل استراتيجية، ومع ذلك، من وجهة نظري، ينطلق كلا الجانبين من مفهوم "الشيء الرئيسي هو التغيير" (العالم)، ويختلفان فقط في مسألة طريقة التغيير. قد يبدو هذا النقاش على أنه نقاش تاريخي نظري، لكننا في الواقع نتعامل معه كجزء من جميع مداولاتنا السياسية تقريبًا على أساس يومي. عندما نحاول تحديد الموقف الذي يجب التعبير عنه كحراك ضد معسكر يسار الوسط، فإننا نعلم أن التعاون معه ودعم مطالبه يمكن أن يقربنا من مراكز قوة معينة على المدى القصير، لكن على المدى الطويل يضعنا في وضع غير موات بين العديد من المؤيدين المحتملين خارج المركز يسار التقليدي، خاصة في أوقات الأزمات.


كل من ينخرط في السياسة مشغول بالتوتر الذي قدمته بدرجات متفاوتة - حتى الحراكات التي لا تطمح لتغيير كبير في الواقع. لكن بالنسبة للحراكات - الاشتراكية وغيرها - التي ترى في تمثيل مصالح الناس جوهر السياسة، يصبح التوتر أكثر حدة. بمرور الوقت، لا يمكننا أن نبقى نشطاء أيديولوجيين ولا شيء غير ذلك - سوف نتدهور ونصبح حلقة قراءة مقصورة على فئة معينة. ليس لدينا خيار سوى أن نكون حراكا يخاطب الجماهير. لن نتخلى بأي حال من الأحوال عن أهدافنا: دولة الرفاه وإنهاء الاحتلال على الأقل، ومن هناك للثورة بإذن الله. سنعيد اكتشاف المكان المناسب للوقوف بين الطرفين على طول الطريق، ولكن بشرط أن يمثل حراكنا الناس حقًا. لقد تم بالفعل إعداد الأرضية الأيديولوجية، حتى لو كانت لا تزال هناك أسئلة صعبة للإجابة على هذه الجبهة. الآن، من أجل أن تحقق "نقف معًا" الهدف الوارد في النص التأسيسي، يجب أن نفهم كيفية تنظيم الأشخاص الذين سيمثلهم الحراك وأيديولوجيته على هذه الأرضية. ستكون هذه مهمتنا على مدى السنوات الثماني المقبلة.


معيان غليلي، طالب في التاريخ والاقتصاد، ناشط في خلية الطلاب في نقف معًا في الجامعة العبرية وعضو في منظومة البودكاست "صرخة توعية".

تحرير: نوعا نوي

معيان غليلي يرد على الوثيقة التأسيسية لنقف معًا ويتحدث هم الاستراتيجيتين المتاحتين للتعامل مه الأزمة

מעין גלילי

מעין גלילי

16.7.23

שתפו:

איפה נהיה כשהמשבר יגיע?

איפה נהיה כשהמשבר יגיע?מעין גלילי
00:00 / 01:04

רפאל בן ארי

המילה הבולטת ביותר במסמך ההקמה של עומדים ביחד מ-2015 היא "משבר". רוב המסמך מוקדש לתיאור ביטוייו של המשבר העמוק בחברה הישראלית - העוני והכיבוש - ולכישלון הפוליטיקה במתן מענה לאלה. השליש האחרון במסמך ההקמה הוא שמצביע על דרך פעולה ומציע פתרון למשבר - בנייה של תנועה עממית, רדיקלית והמונית. אלא שמשבר הוא אירוע שקורא לפעולה קיצונית ומיידית, והמשבר בחברה הישראלית רק העמיק מאז 2015. עובדה זו מציבה בעיה: התגובה הרדיקלית שנדרשת אל מול המשבר ההולך ומחריף בחברה הישראלית יכולה להתעורר רק מתוך תנועה המונית ועממית, תנועה שבנייתה דורשת זמן ואורך רוח. לכן השאלה שיש לשאול היא: איך ניתן לבנות תנועה כזו, שתהיה חזקה דיה כדי להגיב באופן אפקטיבי למשבר הניצב בפנינו? 


שאלה זו, שמתייחסת לדרך בה ניתן לבנות תנועה שתגיב באופן נכון למציאות המשברית שמתוכה היא קמה, היא שאלה עתיקה. במבט על ההיסטוריה של תנועות חברתיות בכלל ותנועות סוציאליסטיות בפרט, אפשר לזהות מתח אסטרטגי מסויים בין בנייה איטית של כוח חברתי בתוך מצב דברים נתון, לבין התכוננות למצב משבר בו אפשר יהיה לצבור כוח רב במהירות. תנועה חברתית, ובוודאי אחת סוציאליסטית, דורשת בניית מוסדות דמוקרטיים מתפקדים, דרכם יכולים לבוא לידי ביטוי אינטרסים של הציבור. בנייה כזו לוקחת זמן, ולפעמים היא דורשת קבלה זמנית של מצב הדברים בו נאבקים. למשל, איגוד עובדים צריך לקבל את כללי המשחק של הקפיטליזם כדי להגיע להישגים שיאפשרו לו לשמר ולהצדיק את כוחו ואת האמון שנותנים בו העובדים. עם זאת, קבלה זמנית זו יכולה להוביל להיטמעות מלאה של התנועות הללו בתוך המערכת בה הם נאבקים. כך למשל המפלגות הסוציאל-דמוקרטיות במדינות אירופה הפכו מכוח ששואף לשנות באופן רדיקלי את המערכת הקפיטליסטית לבורג נאמן בתוכה. ובכל זאת, הן הצליחו לבנות מוסדות דמוקרטיים מתפקדים, ולהוות לפרקים כלי אפקטיבי להפעלת כוח של הציבור.


לא נכון יהיה לומר שקבוצות שניסו למנף משברים פוליטיים וחברתיים על מנת לצבור כוח משמעותי בזמן קצר, לא ניסו לאורך ההיסטוריה לבנות כוח, מוסדות ומבנים דמוקרטיים. אך בניגוד לתנועות המבקשות לייצר שינויים הדרגתיים וארוכי טווח, הן קיוו שבניית הכוח תתנקז בסופו של דבר לרגע מהפכני דרמטי שיחולל מציאות פוליטית חדשה מתוך המשבר. לא במקרה, המהפכה הבולשביקית ברוסיה היא דוגמה לבניית כוח מסוג זה - הבולשביקים אמנם עסקו בארגון עובדים ובניין כוח בשנים שקדמו למהפכה, אבל הם הצליחו בכך פחות משהצליחו קבוצות אחרות, כמו הסוציאל-רבולוציונרים. אלא שהמשבר העמוק אליו נקלעה רוסיה בעקבות מלחמת העולם וקפאון משטר הצאר הפך את העמדות הבלתי מתפשרות של הבולשביקים לפופולריות והגיוניות עבור המונים, והם צברו במהירות כוח רב שאפשר להם להשתלט על המדינה. על אף ההצלחה של הבולשביקים, יש לזכור כי  גם לנטייה לעבר אסטרטגיית "ניצול המשבר" יש סכנות עמוקות - תנועות שמסתמכות עליה יכולות להפוך לתנועות של פעילים אידיאולוגיים גרידא, חסרי קשר לאינטרסים ממשיים של בני אדם, ובמקרי קיצון אף להפוך למנותקות או מגוכחות. כאשר תנועות צוברות כוח באופן זה, לעתים קרובות הכוח הוא שברירי יותר שכן תנועות אלו חסרות בסיס אנושי הכרחי עבור פעילות שוטפת ועבור קבלת החלטות. ניתוח זה רלוונטי לא למהפכות בלבד אלא לכל צורה של צבירת כוח מהירה שמגיעה כתוצאה ממשבר - גם עלייתה לשלטון של "סיריזה" ביוון בעקבות המשבר הכלכלי ב-2015 היא מקרה שמתאים כאן במידה רבה.


המתח האסטרטגי שתואר מצוייר לפעמים בשיח הציבורי כמתח בין "טהרנות" ל"פרקטיות", או בין "עמוד שדרה" ל"עסקנות בוגדנית". מבחירת המילים ניתן ללמוד על עמדה רגשית מסויימת ביחס לכל אסטרטגיה, אולם שני הצדדים יוצאים בעיניי מתוך תפיסה לפיה "העיקר לשנותו" (את העולם), וחלוקים רק בשאלת אופן השינוי. דיון זה יכול להראות כדיון היסטורי תאורטי, אבל למעשה אנחנו עוסקים בו כחלק מכמעט כל ההתלבטויות הפוליטיות שלנו ביום-יום. כאשר אנחנו מנסים להחליט איזו עמדה להביע כתנועה מול מחנה המרכז-שמאל הממלכתי, אנחנו יודעים ששיתוף פעולה איתו ותמיכה בדרישותיו יכולות לקרב אותנו למוקדי כוח מסויימים לטווח הקצר, אבל בטווח הארוך לשים אותנו בעמדה לא טובה בקרב תומכים פוטנציאלים רבים מחוץ למרכז שמאל המסורתי, במיוחד בזמן משבר. 


כל מי שעוסק בפוליטיקה עסוק במתח שהצגתי בסדרי גודל משתנים - גם תנועות שאינן שואפות לשינוי משמעותי של המציאות. אבל בשביל תנועות - סוציאליסטיות ואחרות - שרואות בייצוג האינטרסים של בני אדם ממשיים את עיקר הפוליטיקה, המתח נעשה חריף יותר. לאורך זמן, אנחנו לא יכולים להישאר פעילים אידיאולוגים ותו לא - אנחנו נתנוון, נהפוך לחוג קריאה אזוטרי. אין לנו ברירה אלא להיות תנועה שמדברת להמונים. בשום פנים לא נוותר על המטרות שלנו: מדינת רווחה וסיום הכיבוש לכל הפחות, ומשם בעזרת השם למהפכה. את המקום הנכון לעמוד בו בין שני הקצוות אנחנו נגלה מחדש לאורך הדרך, אבל רק בתנאי שתנועתנו תייצג בני אדם באופן אמיתי. הקרקע האידיאולוגית כבר הוכשרה, גם אם יש בחזית הזו עוד שאלות קשות לענות עליהן. כעת, על מנת שעומדים ביחד תעמוד במטרה שהוצגה בטקסט ההקמה, עלינו להבין איך מארגנים על גבי קרקע זו אנשים אותם התנועה והאידיאולוגיה שלה תייצג. זו תהיה משימתנו לשמונה השנים הבאות.



מעין גלילי הוא סטודנט להיסטוריה וכלכלה, פעיל בתא הסטודנטים של עומדים ביחד באוניברסיטה העברית וחבר במערכת הפודקאסט קריאת השכמה.

עריכה: נועה נוי


מעין גלילי מגיב למסמך ההקמה של עומדים ביחד ומסביר את שתי האסטרטגיות שזמינות לנו להתמודדות עם משבר

מעין גלילי

מעין גלילי

16 ביולי 2023

מעין גלילי

פרק מספר:

17

מעין גלילי הוא סטודנט להיסטוריה וכלכלה, פעיל בתא הסטודנטים של עומדים ביחד באוניברסיטה העברית וחבר במערכת הפודקאסט קריאת השכמה.

איך עושים תשובה בזמן מלחמה?

אנחנו תולדות המיניות, ואנחנו באנו לגייס אתכן!

צה"ל מקבל את עמדת חמאס?

מי מפחד מבחירות לאגודת הסטודנטים?

bottom of page