שתפו:
"قانون المناخ" هو تذكرة سفر سيلمان إلى الأمم المتحدة
الكارثة المناخية هنا بالفعل. لا تحتاج إلى لجنة خبراء أو معهد مناخي لتعرف أن الحر قد ارتفع في إسرائيل. منذ عام 1950، ارتفع متوسط درجة الحرارة في إسرائيل بمقدار 1.5 درجة، مما يزيد من ظاهرة الجزر الحرارية الحضرية، ويجعل من الصعب على الأسر دفع فواتير الكهرباء المتزايدة، ويعرض العمال الذين يعملون في الخارج للخطر ويضر بالزراعة. الجو أكثر جفافاً في البلاد ونشهد المزيد من الحرائق وقلة المياه في مصادر المياه وجفاف التربة والنباتات. مستويات سطح البحر آخذة في الارتفاع، وشواطئنا تتقلص، والمنحدرات الساحلية أقل استقرارا. وأصبحت الظواهر الجوية المتطرفة مثل الفيضانات وموجات الحرارة أكثر تواترا.
ولكن لا حاجة للقلق! أقرت اللجنة الوزارية للتشريع الأسبوع الماضي، يوم 12.9، قانون المناخ بعد أشهر من المداولات. إلا أن هناك بعض الأسباب للقلق. أولاً، تعتبر أهداف خفض الانبعاثات التي حددها القانون متساهلة ولا توفر ردًا حقيقيًا بحجم الخطر. بموجب القانون، ستخفض إسرائيل بحلول عام 2030 انبعاثات غازات الدفيئة بنسبة 30% مقارنة بمستوى الانبعاثات في عام 2015. وفي الاتحاد الأوروبي ومعظم الدول المتقدمة، تتراوح الأهداف من 50% إلى 55%. والأسوأ من ذلك أن القانون لا يحدد آليات الرقابة، ومن ناحية أخرى، يمنح الحكومة سلطة تغيير الأهداف وإحباط حتى التقدم نحو هذه الأهداف غير الطموحة "وفقًا للمصالح الآنية". وهذا قانون بلا مخالب ولا آليات عقابية لكبار الملوثين. ولا يتضمن القانون حتى معايير لتحديد تلك الملوثات، ويفتقر إلى الآليات المعروفة من قوانين المناخ الأقل حدة، مثل قانون المناخ النرويجي: تقسيم المسؤولية، والميزانية، وفرض الضرائب على الانبعاثات.
ومن دون هذه الآليات ومن دون معلومات موثوقة ومع مجموعة من اللجان والمجالس والمعاهد التي ستقام كجزء منها، فمن الواضح أنه خلف "قانون المناخ" لا يوجد اعتراف بضرورة معالجة الكارثة المناخية من جذورها. وبالفعل أوضحت الحكومة أن سن القانون يهدف إلى تمكين مشاركة إسرائيل في مؤتمر المناخ المقرر عقده في دبي في نوفمبر 2023 والمشاركة فيه تتطلب تشريعات مناخية. حتى أن شاني أشكنازي من "كالكاليست" قدرت أن القانون تمت الموافقة عليه على عجل استعدادًا لانضمام وزيرة حماية البيئة عيديت سيلمان إلى رحلة رئيس الوزراء إلى الجمعية العامة للأمم المتحدة في الولايات المتحدة، حتى تتمكن من المشاركة في المؤتمرات التي تتطلب "خطوات طموحة" من المشاركين فيها للتعامل مع الأزمة. ومن صور الوزيرة سيلمان في المؤتمرات هذا الأسبوع، يبدو أنها راضية جدًا عن نتائج قانون المناخ، لكننا، الذين لم نسافر معها، بقينا نتساءل كيف يساهم هذا القانون في حياتنا فعليًا.
الجمع بين القانون المتراخي عديم الفعالية والدافع لإرضاء الهيئات الدولية يشير إلى سوء فهم عميق من قبل الحكومة للمصالح الحيوية الحقيقية في التعامل مع عواقب الكارثة المناخية على حياتنا: مصالح الجمهور. إن الكارثة المناخية تؤثر بالفعل على كل واحد منا. وفقًا لمبادرة "غرين نيو ديل لإسرائيل"، وهي جبهة مشتركة لنقف معًا، مغما يروكا وكوح لعوفديم (قوة للعمال)، "مع اشتداد الأزمة، من المتوقع أن يكون لدينا المزيد والمزيد من الظواهر المدمرة، كل منها، كما هو متوقع ما حدث خلال فترة كورونا، يمكن أن يشل النشاط الاقتصادي، ويلحق الضرر بصناعات بأكملها ويترتب عليه نفقات ضخمة بغرض إعادة بناء البنية التحتية وإعادة بناء الاقتصاد. ومن المتوقع أيضًا أن يزداد الضغط على أنظمة الصحة العامة والرعاية الاجتماعية. الذين سيتضررون- وهم يضررون الآن أصلًا - هم أولئك منا الذين ينتمون إلى المجتمعات الضعيفة، الذين يعتمدون أكثر على تلك الأنظمة. وبعد ذلك، سنتضرر جميعا. ولن يكون أحد محصنا ضد آثار الأزمة".
بنظرة عالمية، هناك 90 شركة عملاقة مسؤولة عن ثلثي تغير المناخ. وحتى في إسرائيل فإن الملوثين معروفون وما هي الحلول التي يجب أن تكون واضحة – حتى أمام لجنة الخبراء التي سيشكلها قانون المناخ. إن أزمة المناخ ليست أزمة بيئية فحسب، بل إنها أزمة اجتماعية واقتصادية وسياسية أيضا. وعليه، فإن التغيير المطلوب يشمل الانتقال إلى الطاقات المتجددة، ووقف الاستغلال المدمر للموارد الطبيعية المتاحة لنا، وإغلاق الصناعات الملوثة والاستغلالية، وضمان المياه والهواء النقي والكهرباء بسعر متساو لجميع المواطنين. هذا، إلى جانب الاستعداد والتكيف مع عواقب الأزمة في جوانب شبكات الأمان للعمال، والاستثمارات العامة في البنية التحتية، وإنشاء نظام قوي للصحة العامة والمزيد. كل هذا لن تطالب به الأمم المتحدة نيابة عنا، هذه المهمة موضوعة أمامنا نحن الجمهور، وعلينا أن ننظم أنفسنا ونطالب بتغيير النظام ليس لتلبية المعايير الدولية أو السماح لنا بالمشاركة في المؤتمرات المتألقة، بل لحماية أنفسنا.
تحرير: ستاف غريستل
د. شاني بايس، هي عضو في هيئة تحرير مجلة روزا وناشطة في حلقة المناخ في نقف معًا.
عندما تقود الحكومة قانون المناخ لإرسال ممثلين إلى المؤتمرات الدولية وليس لحمايتنا، فمن الواضح أن القانون سيكون باطلاً
21.9.23
"חוק האקלים" הוא כרטיס הטיסה של סילמן לאו"ם
הכרזה של השרה סילמן ורוה"מ נתניהו על אישור חוק האקלים, מתוך חשבון הטוויטר של רוה"מ נתניהו
אסון האקלים כבר כאן. לא צריך ועדת מומחים או מכון אקלים כדי לדעת שחם יותר בארץ. מאז 1950 הטמפרטורה הממוצעת בישראל עלתה ב-1.5 מעלות, מה שמגביר את תופעות איי החום העירוני, מקשה על משפחות לשלם חשבונות חשמל מוגדלים, מסכןפועלות ופועלים שעובדים בחוץ ומזיק לחקלאות. יבש יותר בארץ ואנחנו עדים ליותר שרפות, לפחות מים במקורות המים ולהתייבשות קרקע וצומח. פני הים עולים, החופים שלנו מצטמצמים ומצוקי החוף פחות יציבים. ואירועי מזג אוויר קיצוניים כמו שיטפונות, הצפות וגלי חום הופכים תדירים יותר.
אבל אפשר להירגע! ועדת השרים לחקיקה אישרה בשבוע שעבר, ב-12.9, חוק אקלים אחרי חודשים של גניזה. אז זהו, שיש כמה סיבות לדאגה. ראשית, יעדי הפחתת הפליטות שהחוק מציב הם נרפים ולא נותנים מענה אמיתי לסכנה. לפי החוק, עד 2030 ישראל תצמצם את פליטות גזי החממה שלה ב-30% ביחס לרמת הפליטות של 2015. באיחוד האירופי וברוב המדינות המפותחות היעדים נעים בין 50% ל-55%. חמור מכך, החוק לא מגדיר מנגנוני פיקוח ולעומת זאת מקנה סמכות לממשלה לשנות את היעדים ולסכל אפילו את ההתקדמות ליעדים הבלתי שאפתניים הללו "בכפוף לאינטרסים חיוניים". זהו חוק בלי שיניים ובלי מנגנוני ענישה למזהמים הגדולים. החוק לא כולל אפילו קריטריונים לזיהוי אותם מזהמים וחסרים בו מנגנונים שמוכרים מחוקי אקלים חלולים פחות, כמו חוק האקלים של נורווגיה: חלוקת אחריות, תקציב ומיסוי על פליטות.
בלי המנגנונים הללו, בלי מידע מוצק ועם שורה של ועדות, מועצות ומכונים שיוקמו במסגרתו, ברור שלא עומדת מאחורי "חוק האקלים" הכרה בדחיפות הטיפול מהשורש באסון האקלים. ואכן, הממשלה הסבירה כי חקיקת החוק נועדה לאפשר את השתתפותה של ישראל בוועידת האקלים שתתקיים בדובאי בנובמבר 2023 וההשתתפות בה מחייבת חקיקת אקלים. שני אשכנזי מ"כלכליסט" אף העלתה השערה כי החוק אושר בחופזה לקראת הצטרפותה של השרה להגנת הסביבה, עידית סילמן, לנסיעת ראש הממשלה לעצרת הכללית של האו"ם בארה"ב, כדי שזו תוכל להשתתף בכנסים שדורשים ממשתתפיהם "צעדים שאפתניים" להתמודדות עם המשבר. מהתמונות של השרה סילמן בכנסים השבוע נראה שהיא מרוצה מאוד מתוצאותיו של חוק האקלים, אבל לנו, שלא נסענו איתה, נותר לתהות איך הוא בעצם תורם לנו.
השילוב בין חוק נרפה וחסר שיניים למוטיבציה של ריצוי גופים בין-לאומיים מעיד על אי הבנה עמוקה בקרב הממשלה של האינטרסים החיוניים האמיתיים לטיפול בהשלכות אסון האקלים על חיינו: האינטרסים של הציבור. אסון האקלים כבר משפיע על כל אחד ואחת מאיתנו. לפי יוזמת הגרין ניו דיל לישראל, חזית משותפת לעומדים ביחד, למגמה ירוקה ולכוח לעובדים, "ככל שהמשבר יתגבר, אנו צפויים לעוד ועוד תופעות הרסניות, שכל אחת מהן, כמו שקרה בתקופת הקורונה, יכולה לשתק את הפעילות הכלכלית, לפגוע בענפים שלמים ולגרור הוצאות עצומות לצורך שיקום תשתיות ושיקום המשק. גם הלחץ על מערכות הבריאות והרווחה הציבוריות צפוי לגבור. מי שיפגעו הכי קשה – וכבר נפגעים – הם אלו מאיתנו שמשתייכים לאוכלוסיות המוחלשות, שמסתמכות יותר על אותן מערכות. לאחר מכן ניפגע כולנו. אף אחד לא יהיה חסין להשפעות המשבר."
במבט גלובלי, 90 חברות ענק אחראיות לשיעור מדהים של שני שלישים מהשינוי האקלימי. גם בישראל, המזהמים ידועים וברור מה הפתרונות צריכים להיות - גם לפני ועדת המומחים שחוק האקלים מקים. משבר האקלים הוא לא רק משבר סביבתי, אלא גם חברתי, כלכלי ופוליטי. ובהתאם לכך, השינוי הנדרש כולל מעבר לאנרגיות מתחדשות, עצירת הניצול ההרסני של משאבי הטבע העומדים לרשותנו, סגירת תעשיות מזהמות ונצלניות, הבטחת מים, אוויר נקי וחשמל במחיר שווה לכל נפש לכלל האזרחים. זאת, לצד היערכות והסתגלות להשלכות המשבר בהיבטים של רשתות ביטחון לעובדים, השקעות ציבוריות בתשתיות, יצירת מערכת בריאות ציבורית איתנה ועוד. את כל אלה, האו"ם לא יתבע בשבילנו. המשימה הזו מוטלת לפתחנו, הציבור. עלינו להתארגן ולדרוש את שינוי השיטה לא בשביל לעמוד בסטנדרטים בינלאומיים או להתקבל לכנסים נוצצים - אלא כדי לשמור על עצמנו.
ד"ר שני פייס היא חברת מערכת מגזין רוזה ופעילה במעגל האקלים של עומדים ביחד
עריכה: סתו גרסטל
כשהממשלה מקדמת חוק אקלים כדי לשלוח נציגים לכנסים בינלאומיים ולא כדי להגן עלינו, ברור שהחוק יהיה חלול
21 בספטמבר 2023
פרק מספר:
21
ד"ר שני פייס היא חברת מערכת מגזין רוזה ומנהלת שותפה בתוכנית לימוד משותף של מטח - המרכז לטכנולוגיה חינוכית